Bu Ülke Yüzyıllardır Türkiye / Doğan Hasol

0
533

Bu ülke Osmanlı yönetimi döneminde de “Türkiye” olarak anılırdı. Türkiye adı, yaygın kanının aksine bu topraklara Cumhuriyet’le birlikte gelmiş değildir, yüzyıllarca önceye dayanır. Dış dünya, özellikle de Avrupa, Orta Asya’dan gelip Anadolu’ya yerleşmiş, dili Türkçe olan büyük grubu “Türk” olarak anar.

fotograf 1

Türklerin yerleşik düzene geçtikleri Anadolu’ya ilkin İtalyanlar “Turchia” adını vermişlerdir. Türklerin çok eskilere dayanan Anadolu (1) yerleşmesi zamanla hız kazanmış ve 1071 Malazgirt Savaşı Müslüman Türklere Anadolu’nun kapılarını tümüyle açmış, hemen ardından Anadolu Selçuklu Devleti kurulmuştur.

Selçuklular, devlet işlerinde Farsçayı kullanırlardı; buna karşılık halkın konuştuğu dil, öz dili olan Türkçeydi. Daha sonra Beylikler döneminde yöreye egemen olan Karamanoğulları Beyliği’nin kurucusu Karamanoğlu Mehmet Bey 1277’de çıkardığı fermanla Türkçeyi resmi dil olarak ilan ederek Anadolu’da dil birliğini kurmuştur.

Önce Osmanlı Beyliği’ni, sonra da Osmanlı Devleti’ni kuranlar Oğuz Türkleridir. Devletin kurucusu Osman Bey’in babası Ertuğrul, kardeşi Dündar, oğlu Orhan adını taşır. Ne var ki Osmanlı Devleti’ni kuran hanedan, padişahların, nesillerini devşirme kadınlardan olan çocuklarıyla sürdürmeleri nedeniyle Türklükten uzaklaşmış; dilini de bölgesel ve dinsel etkilerle Türkçe-Arapça-Farsça karması yapay bir dile, Osmanlıcaya çevirmiştir. Buna karşın yabancı ülkeler bu toprakları Türkiye, burada yaşayanları da Türkler olarak anmaktan vazgeçmemiştir.

Elimde, 1909 baskılı Fransızca, ünlü Larousse sözlüğü var. 1909 yılı, Osmanlı yönetimi dönemi; daha Türkiye Cumhuriyeti ortada yok. O tarihteki Larousse’ta “ottoman (empire)” maddesi, açıklama için “Turquie” maddesine gönderiyor, yani “Osmanlı İmparatorluğu” maddesi “Türkiye” maddesinde açıklanıyor. Ayrıca iki sayfa halinde verilen ülke bayrakları arasında da bizimki, bugünküne çok yakın şekli ve rengiyle “Turquie” yani Türkiye olarak sunuluyor.

Öte yandan 18.yüzyılda yaşamış olan ünlü Fransız yazar Voltaire (1694-1778) de ülkeden Türkiye, yönetimden de Türk İmparatorluğu diye söz eder. Örneğin ona göre Türk İmparatorluğu “Otuz Milleti Bayrağı Altında Toplayan Türk Devleti”dir.(2)

Sultan Abdülmecid döneminde İstanbul’a gelmiş olan ünlü Fransız yazar-şair ve siyaset adamı Alphonse de Lamartine de “Histoire de la Turquie” (Türkiye Tarihi) adlı kitabını 1855’te Paris’te yayımlamıştır. Ne var ki o kitap yaklaşık 120 yıl sonra dilimize çevrilerek 1977’de, Tercüman Yayınları’nca “Osmanlı Tarihi” adıyla çıkarılmıştır. Sonraki bazı baskılar da başka yayınevlerince yine Osmanlı Tarihi adı altında yapılmıştır.

Le Turcophile (Türksever) olarak anılan başka bir Fransız yazar Pierre Loti (1850-1923) de yazılarında ikinci vatanı olarak kabul ettiği bu ülkeden hep Türkiye olarak söz etmiştir. 1913’te yayımladığı bir kitabının adı da “Turquie Agonisante” (Can Çekişen Türkiye) dir. Ekli fotoğraflarda da görüleceği gibi eski yüzyıllarda yayımlanmış kitaplarda bu topraklar hep Türkiye olarak anılmıştır.

Osmanlı yönetiminin 1920’de İtilaf Devletleri ile imzaladığı Sevr Anlaşması metninde de “Osmanlı” sözcüğü yerine “Türkiye” vardır.

Gelelim ülke adlarının nasıl oluştuğuna…

Kimi ülkeler adını orada yaşayan ve aynı dili konuşan topluluktan alır; kimileri de bulundukları coğrafyadan, ki bu ikinci grubun çoğunda faklı diller konuşulur.

histoire

Örneğin “Türkiye” sözcüğü Türklerin diyarı, Türklerin ülkesi, Türk ili yani Türklerin yaşadığı topraklar anlamındadır. Ülkemiz, adını toplumdan almıştır; tıpkı Yunanistan, Macaristan, Bulgaristan, Fransa gibi. O ülkelerde yaşayanlara Yunanistanlı, Macaristanlı, Bulgaristanlı, Fransalı denmez. Türkiye de böyledir; o nedenle son zamanlarda birçok yazarın bile sıkça kullandığı “Türkiyeli” deyişi tutarlı olamaz.

İsmini coğrafyadan alan ülkelere gelince… Örnek olarak ABD’yi alalım. Orada yaşayanlar kökeni ne olursa olsun Amerikalıdır; tıpkı Avustralyalı, Yeni Zelandalı, Brezilyalı, Uruguaylı, Meksikalı gibi… Bunlara bir de Iraklı, Suriyeli, Lübnanlı, Tunuslu, Cezayirli, Libyalı, Faslı gibi, dilleri aynı olduğu halde sınırları birtakım siyasal gelişmeler sonucu, çoğu cetvelle çizilmiş ülkeleri katabiliriz.

Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki Anadolu dışı topraklara “Osmanlı İmparatorluğu toprakları” denmesi doğrudur.

İşin özü budur… Tekrar edelim, bu ülke yüzyıllardan beri “Türkiye”dir. Ayrıca “Türkiyeli” diye bir sözcük “Türk ilili, Türk ülkeli” gibi bir şey olur ki, dilbilgisi bakımından da yanlış, tutarsız bir anlatım olur. Şunu da hemen belirtelim: Türk olmak, ırkçı ya da milliyetçi yaklaşımla Türkçü olmayı gerektirmez. Türk Ulusu için doğru tanım 1930 yılında, Cumhuriyet’in kurucusu Gazi Mustafa Kemal tarafından belirlenmiştir: “Türkiye Cumhuriyeti’ni kuran Türkiye halkına Türk Ulusu denir.” Bu görüş anayasada da yer almıştır.

Son söz: Bu topraklarda yaşayan insanlar bir arada, demokratik düzende, barış içinde, kardeşçe yaşamayı başarabilmelidir.ABD

Tunuslu

 

  1. Anadolu sözcüğü Yunanca “doğu” anlamındaki “anatole” sözcüğünden gelir.
  2. Bkz. Voltaire; Türkler, Müslümanlar ve Ötekiler, Zepros Yayınları, İst. 2015.